هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم چیست؟

 

هیسترکتومی یکی از جراحی‌های اساسی در درمان بیماری‌های رحمی است که در آن رحم به طور کامل یا جزئی از بدن برداشته می‌شود. این عمل جراحی ممکن است به دلایل مختلفی نظیر فیبروم‌های رحمی، سرطان، خونریزی‌های غیرطبیعی یا مشکلات هورمونی انجام شود. هیسترکتومی تأثیرات عمده‌ای بر بدن و زندگی زنانی که این جراحی را تجربه می‌کنند دارد، و اطلاعات دقیق درباره این عمل، روش‌های انجام آن، دلایل ضرورت جراحی و مراقبت‌های پس از عمل برای بیمارانی که قرار است تحت عمل هیسترکتومی قرار گیرند، اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله، به بررسی جامع این جراحی، انواع آن، دلایل انجام، فرآیند آماده‌سازی و مراحل عمل خواهیم پرداخت.

انواع هیسترکتومی

هیسترکتومی به معنای جراحی برداشتن رحم است که در برخی شرایط پزشکی ضروری می‌شود. نوع جراحی انجام شده بسته به شرایط بیمار و تشخیص پزشک متفاوت است. به طور کلی، هیسترکتومی در سه نوع اصلی انجام می‌شود:

1. هیسترکتومی کامل یا رادیکال

در این نوع جراحی، کل رحم به همراه سرویکس (دهانه رحم) برداشته می‌شود. این روش در مواردی مانند سرطان‌های رحم یا سرطان‌های سرویکس به کار می‌رود.

2. هیسترکتومی فوقانی ‌

در این نوع، تنها قسمت بالایی رحم برداشته می‌شود و سرویکس همچنان در بدن باقی می‌ماند. این روش به طور خاص در شرایطی استفاده می‌شود که پزشک قصد حفظ عملکرد سرویکس را دارد.

3. هیسترکتومی لاپاراسکوپیک یا به روش کم‌تهاجمی

در این روش، از ابزارهای خاصی برای انجام جراحی از طریق برش‌های کوچک استفاده می‌شود. این روش مزایایی همچون بهبودی سریع‌تر، کاهش درد و کمتر شدن مدت زمان بستری در بیمارستان دارد.

دلایل انجام هیسترکتومی

هیسترکتومی به دلایل مختلفی انجام می‌شود که مهم‌ترین دلایل انجام هیسترکتومی عبارتند از:

1. فیبروم‌های رحمی

این تومورهای غیرسرطانی در دیواره رحم رشد می‌کنند و می‌توانند علائمی مانند خونریزی شدید، درد و مشکلات در بارداری ایجاد کنند. در مواردی که فیبروم‌ها به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند، هیسترکتومی می‌تواند گزینه درمانی نهایی باشد.

2. سرطان‌های رحمی

سرطان‌های رحم و سرویکس از دلایل اصلی انجام هیسترکتومی در زنان هستند. این سرطان‌ها می‌توانند با گسترش به بافت‌های اطراف زندگی فرد را تهدید کنند و برداشتن رحم برای درمان آن‌ها ضروری است.

3. اختلالات هورمونی و خونریزی‌های غیرطبیعی

در برخی زنان، خونریزی‌های غیرطبیعی رحم که ناشی از اختلالات هورمونی است، به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند. در این شرایط، هیسترکتومی می‌تواند به عنوان یک گزینه درمانی برای کنترل خونریزی و بهبود وضعیت سلامت استفاده شود.

4. عفونت‌های مزمن رحم

عفونت‌های طولانی‌مدت رحم که به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهند، می‌توانند منجر به ناباروری یا ایجاد دردهای مزمن شوند. در چنین شرایطی، عمل هیسترکتومی می‌تواند به عنوان یک راه‌حل برای پایان دادن به عفونت و دردهای مربوط به آن انجام شود.

5. اختلالات و مشکلات در باروری

در مواردی که رحم به طور کامل از کار افتاده و نمی‌تواند باروری را حفظ کند، هیسترکتومی می‌تواند به عنوان درمانی برای جلوگیری از مشکلات بیشتر در دوران بارداری یا در آینده انجام شود.

آماده‌سازی برای هیسترکتومی

آماده‌سازی برای عمل هیسترکتومی معمولاً شامل مجموعه‌ای از مراحلی است که بیمار و تیم پزشکی باید پیش از انجام جراحی طی کنند. این مراحل شامل موارد زیر می‌شود:

1. ارزیابی وضعیت پزشکی بیمار

پیش از هر عمل جراحی، پزشک باید وضعیت عمومی بیمار را ارزیابی کند. این ارزیابی شامل بررسی سوابق پزشکی، آزمایش‌های خون، و تصویربرداری‌های لازم می‌شود.

2. مشاوره پیش از عمل

بیمار باید با جراح خود در مورد نوع هیسترکتومی، روش‌های جراحی، احتمال عوارض، و مراقبت‌های بعد از عمل مشورت کند. این مشاوره به بیمار کمک می‌کند تا تصمیم آگاهانه‌تری بگیرد.

3. مراقبت‌های پس از عمل

برنامه‌ریزی برای مراقبت‌های پس از هیسترکتومی باید در نظر گرفته شود. این مراقبت‌ها ممکن است شامل تجویز داروهای مسکن، نظارت بر زخم‌ها، و توصیه‌های خاص برای دوره نقاهت باشد.

4. اجتناب از مصرف برخی داروها

بیمار باید برخی داروها مانند داروهای ضد التهاب یا رقیق‌کننده خون را طبق توصیه پزشک پیش از جراحی قطع کند تا خطر خونریزی کاهش یابد.

 

 

مراحل انجام هیسترکتومی

هیسترکتومی معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.  نحوه انجام عمل هیسترکتومی به شرح زیر است:

1. ایجاد برش

در روش‌های سنتی، برشی در پایین شکم ایجاد می‌شود تا جراح به رحم دسترسی پیدا کند. در روش‌های لاپاراسکوپی، این برش‌ها کوچکتر هستند و تعداد آن‌ها نیز کمتر است.

2. برداشتن رحم

پس از دسترسی به رحم، جراح آن را از بافت‌های اطراف جدا کرده و به دقت خارج می‌کند. در روش لاپاراسکوپی، این عمل به کمک دوربین‌های کوچک انجام می‌شود که دقت جراح را افزایش می‌دهند.

3. بستن برش‌ها

پس از خارج کردن رحم، جراح برش‌ها را بخیه زده و محل جراحی را بسته می‌کند. در روش‌های لاپاراسکوپی، این برش‌ها بسیار کوچک بوده و مدت زمان بهبودی کوتاه‌تر است.

عوارض هیسترکتومی

هیسترکتومی همانند هر عمل جراحی دیگری، ممکن است با عوارضی همراه باشد. این عوارض می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• عفونت‌ها

احتمال عفونت در هر جراحی وجود دارد. برای کاهش خطر عفونت، پزشکان داروهای آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند.

• خونریزی زیاد

یکی از خطرات هیسترکتومی خونریزی بیش از حد است. جراح با دقت به انجام عمل پرداخته و از تکنیک‌های پیشرفته برای جلوگیری از خونریزی استفاده می‌کند.

• آسیب به اندام‌های اطراف

در موارد نادر، جراح ممکن است به اندام‌های نزدیک به رحم مانند مثانه یا روده آسیب وارد کند.

• مشکلات هورمونی

در صورت برداشتن تخمدان‌ها همراه با رحم، زن ممکن است علائم یائسگی زودرس را تجربه کند. این موضوع می‌تواند نیاز به درمان‌های هورمونی بعد از عمل داشته باشد.

• سندروم یائسگی

حتی اگر تخمدان‌ها برداشته نشوند، برخی از زنان ممکن است علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و تغییرات خلقی را تجربه کنند.

فرآیند بهبودی پس از هیسترکتومی

پس از انجام عمل هیسترکتومی، بیمار وارد دوره نقاهت می‌شود که می‌تواند به مدت چند هفته تا چند ماه به طول انجامد. این دوره نیاز به مراقبت‌های خاص و مدیریت صحیح دارد تا روند بهبودی سریع‌تر و بدون عوارض جانبی پیش برود. در این بخش، به بررسی مراحل مختلف بهبودی پس از عمل، توصیه‌های لازم برای مراقبت و مدت زمان مورد نیاز برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره خواهیم پرداخت.

1. دوره اولیه بهبودی (۱ تا ۲ هفته پس از عمل)

در هفته‌های اول پس از هیسترکتومی، بیمار معمولاً نیاز به استراحت کامل دارد. درد در ناحیه جراحی کاملاً طبیعی است، اما پزشک ممکن است داروهای مسکن تجویز کند تا از شدت آن بکاهد. برخی از نکات مراقبتی در این دوره عبارتند از:

• استراحت کامل

به‌ویژه در روزهای اول پس از جراحی، بیمار باید از انجام هرگونه فعالیت سنگین یا ورزش‌های شدید خودداری کند.

• مراقبت از زخم‌ها

پزشک ممکن است توصیه کند که زخم‌های جراحی به دقت مراقبت شوند. این مراقبت‌ها شامل تمیز نگه داشتن محل جراحی و تغییر پانسمان طبق دستور پزشک می‌شود.

• مدیریت درد

مصرف داروهای مسکن طبق دستور پزشک می‌تواند به کنترل درد کمک کند. همچنین، استفاده از کمپرس سرد در برخی موارد به کاهش تورم و درد کمک می‌کند.

• مشاهده علائم عفونت

در صورتی که علائمی مانند قرمزی، تورم شدید یا ترشحات غیرعادی از محل جراحی مشاهده شود، بیمار باید فوراً به پزشک مراجعه کند.

2. دوره بهبودی میانه (۲ تا ۶ هفته پس از عمل)

در این دوره، بیمار می‌تواند به تدریج فعالیت‌های روزمره خود را آغاز کند، اما همچنان باید از فعالیت‌های سنگین اجتناب کند. انجام برخی ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی مجاز است، اما فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش‌های پرتنش باید به تعویق بیفتد. برخی نکات مهم در این دوره شامل:

• ورزش سبک

پیاده‌روی و ورزش‌های ملایم می‌توانند به بهبود سریع‌تر کمک کنند و از لخته شدن خون در اندام‌ها جلوگیری کنند.

• مراجعه به پزشک

بررسی‌های منظم برای اطمینان از روند بهبودی انجام می‌شود. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را برای بررسی میزان بهبودی انجام دهد و در صورت لزوم داروها یا درمان‌های کمکی تجویز کند.

• تغذیه مناسب

مصرف غذاهای حاوی فیبر و مایعات به جلوگیری از یبوست که می‌تواند پس از جراحی مشکل‌ساز باشد، کمک می‌کند. بیمار باید از مصرف غذاهای سنگین و چرب اجتناب کند.

3. دوره بهبودی کامل (۶ هفته به بالا)

در حدود ۶ هفته پس از عمل، بیشتر بیماران به سطح بالاتری از فعالیت‌های روزمره خود باز می‌گردند. این دوره برای زنان مهم است تا اطمینان حاصل کنند که بدنشان به طور کامل بهبود یافته است. با این حال، در این مرحله هم رعایت برخی نکات ضروری است:

• بازگشت به فعالیت‌های عادی

بسیاری از زنان می‌توانند به تدریج به کارهای معمولی خود برگردند، اما فعالیت‌های سنگین مانند ورزش‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین باید تا چند ماه به تعویق بیفتد.

• بررسی علائم یائسگی

اگر تخمدان‌ها نیز برداشته شده باشند، ممکن است علائم یائسگی زودرس شروع شود. در این صورت، درمان‌های هورمونی می‌توانند به کاهش این علائم کمک کنند.

 

 

تأثیرات روانی و عاطفی هیسترکتومی

هیسترکتومی نه تنها تأثیرات جسمانی زیادی دارد، بلکه تأثیرات روانی و عاطفی آن نیز می‌تواند برای بسیاری از زنان چالش‌برانگیز باشد. تغییرات هورمونی پس از برداشتن تخمدان‌ها یا از دست دادن توانایی بارداری می‌تواند باعث بروز احساسات مختلفی شود. برخی از مشکلات رایج روانی که ممکن است پس از این عمل بروز کنند عبارتند از:

1. اضطراب و افسردگی

بسیاری از زنان پس از هیسترکتومی ممکن است احساس اضطراب یا افسردگی داشته باشند، به ویژه اگر این جراحی به دلیل سرطان یا یک بیماری جدی انجام شده باشد. این احساسات می‌توانند به دلیل از دست دادن بخش‌های از بدن، احساس نقص یا نگرانی‌های مربوط به سلامت آینده ایجاد شوند. در این شرایط، مشاوره و درمان روان‌شناختی می‌تواند به مدیریت این احساسات کمک کند.

2. تغییر در هویت جنسی

برای برخی از زنان، از دست دادن رحم ممکن است با تغییراتی در احساس هویت جنسی همراه باشد. این تغییرات ممکن است باعث نگرانی‌هایی درباره جذابیت و توانایی در داشتن رابطه جنسی شود. مشاوره و پشتیبانی از جانب شریک زندگی می‌تواند این مسائل را کاهش دهد.

3. علائم یائسگی زودرس

اگر تخمدان‌ها همراه با رحم برداشته شوند، زن ممکن است علائم یائسگی را به طور ناگهانی تجربه کند. این علائم می‌توانند شامل گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن و تغییرات خلقی باشند. درمان‌های هورمونی می‌توانند به کاهش این علائم کمک کنند.

4. تأثیرات بر روابط عاطفی

هیسترکتومی ممکن است روابط عاطفی و جنسی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. زوج‌ها باید با یکدیگر در مورد تغییرات جسمانی و احساسی صحبت کنند و در صورت لزوم، مشاوره زوج درمانی می‌تواند به تقویت روابط کمک کند.

بازگشت به زندگی روزمره پس از هیسترکتومی

بازگشت به زندگی روزمره و انجام فعالیت‌های اجتماعی و شغلی پس از هیسترکتومی به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل شامل نوع جراحی انجام شده، میزان بهبودی، وضعیت روحی و روانی بیمار و توصیه‌های پزشک است. در بیشتر موارد، پس از ۶ تا ۸ هفته، بیمار می‌تواند به تدریج به فعالیت‌های اجتماعی و شغلی خود بازگردد.

• فعالیت‌های اجتماعی و کار

پس از پایان دوره نقاهت اولیه، بسیاری از زنان می‌توانند به محل کار خود بازگردند. اگر شغل آن‌ها نیاز به فعالیت بدنی زیاد داشته باشد، ممکن است برای مدت بیشتری نیاز به استراحت داشته باشند.

• ورزش و فعالیت بدنی

ورزش‌های سبک و تمرینات کششی به بازسازی عضلات و بهبود وضعیت عمومی بدن کمک می‌کنند. با این حال، ورزش‌های سنگین باید به مدت ۳ تا ۶ ماه به تعویق بیفتد تا از آسیب دیدگی یا مشکلات بعد از عمل جلوگیری شود.

نتیجه‌گیری

هیسترکتومی یک جراحی مهم است که به دلایل مختلفی مانند فیبروم‌های رحمی، سرطان، خونریزی‌های غیرطبیعی و اختلالات هورمونی انجام می‌شود. این عمل به انواع مختلفی از جمله هیسترکتومی کامل، فوقانی و لاپاراسکوپیک تقسیم می‌شود. پس از جراحی، بهبودی ممکن است چندین هفته طول بکشد و شامل مراقبت‌های خاص برای کاهش درد، جلوگیری از عفونت و بازگشت به فعالیت‌های روزمره است. علاوه بر تأثیرات جسمانی، هیسترکتومی می‌تواند تأثیرات روانی و عاطفی نیز داشته باشد که شامل اضطراب، افسردگی و تغییرات هویت جنسی است. پشتیبانی روانی و مشاوره می‌تواند در این دوره به بیماران کمک کند. به‌طور کلی، این جراحی می‌تواند کیفیت زندگی بسیاری از زنان را بهبود بخشیده و به درمان مشکلات پزشکی جدی کمک کند، اما نیاز به مراقبت‌های دقیق و پشتیبانی مناسب در طول فرآیند بهبودی دارد تا فرد به وضعیت عادی بازگردد.